ZASADY DOBREJ ZBIÓRKI ZASTĘPU

Zasady dobrej zbiórki
W harcerstwie powinno się unikać schematów, jednak dla opisania wzoru dobrej zbiórki zostało sformułowanych 8 zasad, według których powinieneś zbiórkę konstruować, jeśli chcesz, aby była dobra. Zasady te obowiązują zawsze. Zauważ, że większość z nich można zastosować do filmu, reklamy czy lekcji. Mamy tylko jeden przypadek, w którym można by opuścić którąś z zasad. Mianowicie wtedy, gdy liczy się genialny, oryginalny koncept zbiórki, a któraś z zasad stoi mu na przeszkodzie. Jednak jest to sytuacja wyjątkowa.

•Zbiórka musi być ciekawa dla uczestników, ale najlepiej także dla prowadzącego. Tylko ciekawa zbiórka sprawi, że harcerze przyjdą na następną, że zapamiętają przekazaną wiedzę i umiejętności i (co oczywiste) nie będą podczas zbiórki rozrabiać. Pomyśl, co ich interesuje, wpleć to w zbiórkę (niekoniecznie jako treść, może to być interesująca ich forma), sam dowiedz się nieco o tym, by nie wyjść na laika. Do zbiórki dodaj też trochę fajerwerków. Niech dzieje się na niej coś, czego nie robi się na podwórku z kolegami (lub koleżankami), bo inaczej będzie zwyczajna i niekonkurencyjna dla innych form spędzania czasu. Odrobinę szaleństwa nie zaszkodzi. Pamiętaj także, by zbiórka była oryginalna - to ważne dla zainteresowania nią uczestników. Szukaj nowych pomysłów, nietuzinkowych form, ciekawych miejsc i nastrojów. Zmuś się do zmian. Te trzy elementy pozwolą "zajarać" twoich harcerzy, a to już połowa drogi do dobrego zastępu. Dlatego ta zasada jest najważniejsza ze wszystkich.

•Formy dynamiczne i statyczne muszą się przeplatać. To naturalne, że człowiek, a zwłaszcza młody, nie lubi długo trwać przy tej samej czynności (a szczególnie statycznej) i nie potrafi usiedzieć spokojnie i wytrwać w koncentracji dłużej niż przez 15 minut. Bardziej naturalne są dla niego formy aktywności dynamicznej. Dlatego między innymi każdy z utęsknieniem oczekuje na koniec lekcji. Jeżeli nie chcecie, aby wasza zbiórka była klasyczną szkolną lekcją, przeplatajcie ją formami ruchowymi - grami, ćwiczeniami, prostym pląsem (jeżeli zastęp pląsy lubi!). Nie można jednak całej zbiórki ująć w formę dynamiczną, bo jest to po pierwsze ponad fizyczne możliwości człowieka, po drugie - nie każdą wiedzę można w ten sposób przekazać. Zbiórka powinna zaczynać się od formy dynamicznej, jeśli nie chcesz, by harcerze wariowali podczas następującej po niej formy statycznej. Należy ich trochę zmęczyć, aby móc przekazać umiejętności lub wiedzę w sposób statyczny, kiedy odpoczną i powrócą do aktywności dynamicznej. I tak na zmianę.

•Tempo musi być zachowane przez cały czas trwania zbiórki. W zachowaniu tempa pomaga wprowadzenie fabuły (patrz punkt 4.). Zbliżanie się do celu wzmaga napięcie, wpływa na to także nastrój. Zachowanie tempa (brak dłużyzn, punkt kulminacyjny) służy właśnie podtrzymaniu napięcia, a ono z kolei zainteresowaniu uczestników zbiórką i ich zaangażowaniu w nią. Eliminuje nudę. Punkt kulminacyjny kończy zbiórkę, jest jak zakończenie książki - rozwiązuje akcję. Choć pierwsze wrażenie jest nie bez znaczenia, najlepiej zapamiętuje się to, co było na końcu (co zdarzyło się jako ostatnie), także gdy chodzi o zbiórkę. Jeśli zaś chcemy, by została ona zapamiętana jako dobra i by harcerze przyszli na następną, zakończmy ją w najciekawszym momencie. Niech harcerzom pozostanie pewien niedosyt wrażeń. Jeśli poprzednia była ciekawa, przede wszystkim zaś miała dobre zakończenie (w dobrym miejscu, tzn. nie skracało ono ani nie wydłużało nadmiernie akcji zbiórki), harcerz z pewnością przyjdzie na kolejną.

•Zbiórka musi być logicznym ciągiem składowych elementów. Każda forma musi wynikać z poprzedniej w logiczny sposób. Nie należy przechodzić od jednego elementu zbiórki do drugiego mówiąc: "A teraz zrobimy to i owo...", lecz tak trzeba ułożyć poprzedni element, aby jego zakończenie powodowało rozpoczęcie następnego (np. poprzez list, mapę). Najlepiej jednak dodać do zbiórki taką fabułę, aby cała zbiórka była dążeniem do jakiegoś celu (np. poszukiwaniem skarbu). Wtedy logiczny ciąg wynika z tego, że wszystkie elementy zbiórki prowadzą do jednego celu i w ten sposób łączą się. Tę zasadę można czasem pominąć przy włączaniu do zbiórki przerywników ruchowych (nie muszą one wynikać z poprzedzającego je elementu, choć dobrze jeśli wynikają).

•Forma musi być zgodna z treścią. Jest to oczywiste, że stosowanie tej zasady pozwala uniknąć śmieszności wynikającej z zestawienia kontrastujących elementów. Zauważ, że połowa śmieszności (w kawałach, komediach, kabaretach) wynika z kontrastu. Dobrze dobrana forma uwydatnia treść, pozwala ją przyswoić. Patrz też: Zasady doboru form.

•Nowa wiedza może stanowić tylko 50% całej wiedzy prezentowanej na zbiórce. Chodzi tu o powtórzenie wiedzy z poprzednich zbiórek, która tylko w ten sposób może być należycie zapamiętana. Takie jest prawo rządzące ludzką pamięcią. Stara i nowa wiedza i umiejętności mogą być wymieszane lub też zbiórka może dzielić się na część powtórzeniową (posługiwanie się busolą) i uczącą nowej wiedzy (wykonywanie szkicu marszu). Nie należy po prostu atakować pamięci zbyt dużą ilością nowych informacji. Z drugiej strony nie należy marnować czasu na ustawiczne powtarzanie starych wiadomości. Kto się nie rozwija, ten się cofa, bo świat idzie do przodu.

•Zastępowy musi również uczestniczyć w zbiórce. To właśnie on będąc starszym bratem, wzorem i wodzem oddziałuje swoją osobowością, postawą, zachowaniem na harcerzy. Nie poucza, lecz daje przykład i z tego powodu musi obcować z harcerzami. Harcerze naśladują zastępowego, choćby podświadomie, widząc, że on nie bawi się, sami nie będą się bawić i nie będą traktować tego, co robią, poważnie. Poza tym zastępowy uczestnicząc w zbiórce może lepiej dostrzec jej niedoskonałości i wyciągnąć z nich wnioski, może także lepiej obserwować swoich harcerzy i dzięki temu lepiej dostrzegać ich potrzeby oraz analizować ich zachowanie.

•Zbiórka powinna posiadać stałe elementy. Służą one zwłaszcza obrzędowości, np. obrzędowe rozpoczęcie i zakończenie zbiórki, krąg albo celom organizacyjnym - rada zastępu (odprawa). Nadają stały rytm życiu zastępu, łączą w jedną całość cykl pracy rocznej, tworzą wrażenie ciągłości i trwałości, tradycję zastępu.

A gdy będziesz już drużynową lub drużynowym, okaże się, że zasady, jakich przestrzegasz na zbiórce zastępu dotyczyć będą także zbiórki drużyny (choć prowadzenie drużyny jest znacznie bardziej skomplikowane niż zastępu).