Święto Flagi 

Rzecz o polskich symbolach narodowych 
Propozycja dla drużyn harcerskich, starszoharcerskich i wędrowniczych.

Nie tylko Małysz i bigos, czyli rzecz o polskich symbolach narodowych 
Święto Flagi  jest wyjątkową okazją, żeby przyjrzeć się wielu polskim 
symbolom narodowym, nie tylko fladze. Dlaczego okazja jest wyjątkowa? 
Świętujemy jubileusze ważnych wydarzeń z historii polskiego państwa i narodu. 
Nie sposób wszystkie tutaj wymienić, ale warto pamiętać, że zawsze, w czasie wojen 
i w okresie pokoju, na polskich ziemiach oraz tam, gdzie imię naszego narodu 
rozsławiali jego wybitni synowie - pojawiały się symbole. Nie tylko tytułowa flaga

- 2 maja mamy w kalendarzu Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej - a co z innymi 
symbolami? Hymn narodowy, godło, historyczne insygnia władzy, ordery
i odznaczenia również warte są tego, żeby poświęcić im trochę uwagi, poznać je bliżej. 
Zwłaszcza, że historia polskich symboli narodowych jest pasjonująca, barwna i dynamiczna 
- żaden symbol nie kształtował się w oderwaniu od innych, a przyglądając się im z uwagą można,
 niczym z otwartej księgi, czytać historię narodu i państwa polskiego.

Znaczenie i historyczny rodowód polskich symboli narodowych.

Oczywiście, że znamy nasze symbole narodowe. Potrafimy wyjaśnić ich znaczenie i powiedzieć, skąd 
się wzięły. Są to: biało-czerwona flaga, orzeł biały, Mazurek Dąbrowskiego i... chyba było coś jeszcze, ale
pamięć zawodzi. Poradzimy sobie jeszcze z Józefem Wybickim, legendą o Lechu, Czechu i Rusie, czasem
ktoś wie, dlaczego Czarniecki akurat do Poznania...Ale dla większości członków naszych drużyn bogaty
i barwny świat narodowych symboli pozostaje wciąż nieodkrytym lądem. 
Nasze symbole to kod, wspólny wszystkim Polakom. Dobrze jest znać to, co jest ważne i godne szacunku również dla 60 milionów naszych rodaków na całym świecie. 
Aby zachęcić harcerzy do bliższego poznania symboli narodowych, proponujemy przeprowadzenie w drużynie specjalnego turnieju. Zestaw pytań i odpowiedzi umieszczony jest w materiale pomocniczym poniżej.

Krok 1 
Przyjrzyj się zamieszczonemu poniżej zestawowi pytań. Niektóre wydają się bardzo trudne, ale odpowiedź na wszystkie można znaleźć w Internecie, bez szczególnie żmudnych poszukiwań. Usuń jednak te pytania, które wydadzą Ci się zbyt dokładne albo ponad poziom grupy wiekowej, do której należą członkowie twojej drużyny.

Krok 2 
Na zbiórce drużyny, poprzedzającej realizację zadania, zleć zastępom zadanie międzyzbiórkowe: zdobycie wiedzy na temat polskich symboli narodowych. Wskaż przykładowe źródła – książkowe, internetowe, osoby, które mogą dostarczyć ciekawych informacji. Naprowadź swoich harcerzy na konkretne informacje – nie poprzez podawanie pytań, które pojawią się w turnieju, ale poprzez wskazanie szerszych zagadnień. Zachęć harcerzy do dobrego przygotowania się do turnieju – np. mówiąc o ciekawej formie, w jakiej będzie przeprowadzony. Pomyśl o zatwierdzeniu okolicznościowej sprawności dla członków zastępów, które osiągną dobre wyniki w turnieju.

Krok 3 
Przeprowadź turniej w ciekawej, widowiskowej formie. W zależności od grupy wiekowej uczestników forma może być zaczerpnięta np. z popularnego teleturnieju (np. „Miliard w rozumie”, „Va banque”, „Milionerzy”) albo przybrać postać atrakcyjnej graficznie gry planszowej. Na koniec nie zapomnij o odpowiednim wyróżnieniu zwycięzców.

ZESTAW PYTAŃ I ODPOWIEDZI 
I. Flaga biało-czerwona 
- Jaki akt prawny określa wygląd Flagi Rzeczypospolitej Polskiej? 
Jest to Ustawa z 31 stycznia 1980 o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej 
Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz. U. z 1980 r. Nr 7, poz. 18). 
- Jakie proporcje długości boków powinna mieć polska flaga?
Powinny być to proporcje 8:5 
- Czy na fladze można umieszczać dodatkowe znaki i symbole? 
Jedynie flaga z umieszczonym pośrodku białego pasa godłem narodowym jest nadal uważana za flagę.

- Dlaczego czerwień stała się jedną z polskich barw narodowych? 
Pierwotnie za barwę narodową uważany był karmazyn - ciemny odcień czerwieni z niewielką domieszką błękitu, który uważany był za najszlachetniejszą z barw. W dawnej Polsce karmazyn był symbolem dostojeństwa i bogactwa, a więc tych cech, które przypisywane były narodowi i państwu polskiemu.

- Kiedy po raz pierwszy uznano biel i czerwień za polskie symbole narodowe? 
Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe po raz pierwszy 3 maja 1792. Podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia „Ustawy Rządowej” damy wystąpiły wówczas w białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie nałożyli na siebie szarfy biało-czerwone. Nawiązano tą manifestacją do heraldyki Królestwa Polskiego – Białego Orła na czerwonej tarczy herbowej.

- Kiedy po raz pierwszy uregulowano prawnie polskie barwy narodowe? 
Po raz pierwszy regulacja prawna polskiej flagi została przyjęta w uchwale Sejmu 
Królestwa Polskiego z 7 lutego 1831 na wniosek posła Walentego Zwierkowskiego, wiceprezesa Towarzystwa Patriotycznego, jako propozycja kompromisowa pomiędzy barwą białą - nadaną przez Augusta II Mocnego i proponowaną przez konserwatystów i trójbarwną - biało-czerwono-szafirową - barwami konfederacji barskiej proponowanymi przez Towarzystwo Patriotyczne: „Izba Senatorska i Izba Poselska po wysłuchaniu Wniosków Komisji Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy, postanowiły i stanowią: 
Artykuł 1. Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym. 
Artykuł 2. 
Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie te kolory nosić mają w miejscu gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były. Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku.” Uchwała o kokardzie narodowej przyjęta przez Sejm powstańczy dnia 7 lutego 1831 r.

- Jakie historyczne i współczesne państwa oraz regiony posługiwały bądź posługują się flagą identyczną z polską? 
Górna Austria, Tyrol, Turyngia, Kantabria, Czechy (kraina historyczna), Czechosłowacja w 1918 roku, Republika Czeska w latach 1990-1992.

- Co decyduje o tym, że w pionowym ułożeniu flagi biały kolor jest po lewej, a czerwony po prawej stronie?
Wariant flagi w postaci wstęgi powieszonej pionowo uzyskuje się poprzez zagięcie w dół prawego górnego rogu flagi w normalnym ułożeniu.

II. Orzeł Biały

- Jak legenda o Lechu, Czechu i Rusie wyjaśnia pochodzenie godła polskiego? 
Według legendy, Lech ujrzał orła siedzącego w gnieździe i tam postanowił założyć swoją siedzibę. Założonemu grodowi nadał nazwę Gniezno, a orzeł stał się godłem jego rodziny i państwa.

- Jak legenda o Lechu, Czechu i Rusie wyjaśnia pochodzenia barw, użytych w godle polskim?
 Dlaczego to wyjaśnienie jest nielogiczne? 
Zgodnie z legendą, Lech miał ujrzeć sylwetkę orła bielika na tle zachodzącego słońca – stąd biały orzeł na czerwonym tle. Jednak orzeł bielik nie jest nawet w większości biały, a sylwetka ptaka na tle zachodzącego słońca byłaby czarna.

- Skąd pochodzi najstarszy znany wizerunek orła jako godła polskiego? 
Z monety – denaru Bolesława Chrobrego z 1000 r.

- W jakich innych krajach i krainach używa się orła w godle? 
Są to między innymi: Niemcy, Austria, Serbia, Rosja, Śląsk, Brandenburgia, Morawy, Tyrol, Kraina, Modena, Albania, USA, Egipt, Syria, Palestyna, Irak, Egipt, dawniej między innymi Cesarstwo Rzymskie, Cesarstwo Bizantyjskie, księstwa mazowieckie, wielkopolskie.

- Jakie herby pojawiały się na piersiach orła na polskich godłach w czasach królów elekcyjnych? 
Na tzw. tarczach sercowych widniały herby rodowe władców: lilie francuskie Henryka Walezego, 
Wilczy Ząb Batorych, Snopek Wazów, Korybut Wiśniowieckich, Janina Sobieskich, herb Wettynów, Wieniawa Leszczyńskich, Ciołek Poniatowskich.

- Przez większą część XVI wieku, za panowania ostatnich Jagiellonów, na orle w godle państwowym były opisywane litery. Jakie? 
„S” (jak „Sigismundus”) za Zygmunta Starego oraz „SA” (jak „Sigismundus Augustus” za Zygmunta Augusta.

- Polskie godło państwowe z czasów powstania styczniowego składało się z 3 części. Co było na nich przedstawione? Do czego było to nawiązanie? 
Na trzech polach herbu znajdowały się: Orzeł Biały, Pogoń litewska i postać św. Michała Archanioła – patrona Rusi. Godło to nawiązywało do unii hadziackiej 1658 r. i idei Rzeczypospolitej Trojga Narodów: polskiego, litewskiego i ruskiego.

- Jak nazywa się element znajdujący się poniżej orzełka, umieszczanego na czapkach wojskowych?
 Jakie jest jego pochodzenie? 
Jest to tzw. „tarcza Amazonek”, wzorowana na pelcie – tarczy lekkiej piechoty greckiej. Jest to nawiązanie do mitycznego plemienia kobiet, trudniącego się wojennym rzemiosłem. Obecna na polskich symbolach wojskowych od czasów Księstwa Warszawskiego.

- W którym roku po raz pierwszy wprowadzono obowiązujący obecnie wzór godła państwowego? 
W 1927 r., rozporządzeniem Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Jego projektantem był prof. Zygmunt Kamiński z Politechniki Warszawskiej.

- W 1948 r. przeprowadzono konkurs na nowe godło państwowe. Jako nowe godło nie został jednak przyjęty zwycięski projekt, tylko projekt, który zdobył III miejsce. Co przedstawiał?
 Kto był jego autorem?
Projekt różnił się od wzoru godła z 1927 r. tylko brakiem korony. Autorem był ten sam człowiek –
 prof. Zygmunt Kamiński.

- Od kiedy orzeł w polskim godle ponownie nosi koronę? 
Od 8 lutego 1990 r.

III. Hymn narodowy 
- Jak nazywa się najstarszy znany polski hymn, zwany przez kronikarza Jana Długosza „Carmen patrium” – „Pieśnią ojczystą”? 
„Bogurodzica”.

- Ten hymn autorstwa mistrza Wincentego z Kielczy powstał krótko po „Bogurodzicy” jako część uroczystego nabożeństwa ku czci św. Stanisława biskupa i męczennika, patrona Polski. Rozpoczyna się od słów „Raduj się, Matko Polsko, wielkimi płodna syny”. Do dziś jest często śpiewana i grana podczas roczystości patriotycznych i akademickich. Jak brzmi jej tytuł i jednocześnie pierwszy wers – w języku łacińskim? 
„Gaude Mater Polonia”

• Wymieńcie co najmniej 4 z 6 pieśni, spośród których w 1926 r. wybrano hymn narodowy, i zaśpiewajcie jedną z nich (oprócz Mazurka Dąbrowskiego). 
„Warszawianka”, „Rota”, „Marsz Pierwszej Brygady”, „Boże, coś Polskę”, „Chorał”
Kornela Ujejskiego („Z dymem pożarów...”)

- Był stryjem najnowszego polskiego świętego i dyrektorem legendarnego Liceum Krzemienieckiego, ale zasłynął jako autor powstałego w 1816 r. hymnu, który stał się jedną z najważniejszych polskich pieśni patriotycznych, mimo że został napisany na cześć cara Aleksandra I, w okresie zaborów króla Królestwa Polskiego (tzw. kongresowego). Końcowe słowa refrenu „Naszego króla racz zachować, Panie!” (pisane z myślą o Aleksandrze I) były wielokrotnie zmieniane w zależności od sytuacji, w jakiej znajdowała się Polska. Dziś śpiewamy„Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie!”. O kim mowa? 
Jak nazywa się pieśń, którą stworzył? 
Alojzy Feliński (1771-1820), „Boże, coś Polskę”.

- Gdzie w Polsce znajduje się Muzeum Hymnu Narodowego? Dlaczego tam? 
W Będominie k/Kościerzyny na Pomorzu – w rodzinnej posiadłości Józefa Wybickiego, autora słów „Mazurka Dąbrowskiego”.

- Który ze znanych polskich poetów epoki Stanisławowskiej napisał pieśń 
pt. „Święta miłości kochanej Ojczyzny”, która stałą się hymnem Szkoły Rycerskiej – Korpusu Kadetów? Dlaczego, mimo pierwotnych planów, nie przyjęła się jako hymn narodowy? 
Bp. Ignacy Krasicki. Prawdopodobnie trudna melodia przesądziła o tym, że pieśń ta nie stała się hymnem narodowym.

- Które spośród polskich pieśni patriotycznych zostały napisane do melodii ze znanych oper? 
Wymień co najmniej jedną. 
„Do broni, ludy” („Marsz Mierosławskiego”) – na melodię z „Łucji z Lammermoor” 
Gaetano Donizettiego, „Gdy naród do boju” Gustawa Ehrenberga – na melodię z „Don Juana” Mozarta.

- Jaki jest tytuł polskiej pieśni patriotycznej, granej dziś głównie jako marsz w czasie defilad wojskowych, powstałej w języku francuskim z myślą o uczestnikach powstania listopadowego? 
„Warszawianka” 1831 roku

- Ta pieśń do słów Marii Konopnickiej po raz pierwszy została wykonana publicznie 15 lipca 1910 r. w Krakowie w czasie uroczystych obchodów pięćsetnej rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Muzykę skomponował mieszkający na Warmii Feliks Nowowiejski. W latach 1919-1927 była wykonywana jako hymn państwowy na równi z „Warszawianką” i „Mazurkiem Dąbrowskiego”. Szczególnie upodobał ją sobie ruch ludowy. Pieśń ma swój kościelny odpowiednik, rozpoczynający się od słów „Nie rzucim, Chryste, świątyń Twych”.
 „Rota”

- Dokończ słowa: „Z głębi dziejów, z krain mrocznych * puszcz odwiecznych, pól i stepów * nasz rodowód, nasz początek * hen od Piasta, Kraka, Lecha * długi łańcuch ludzkich istnień * połączonych myślą prostą”. Kto je napisał?

- Wymieńcie i zaśpiewajcie dwie najsłynniejsze pieśni Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. 
„Marsz Pierwszej Brygady”, „Szara Piechota”.

• Gdzie i kiedy powstał „Mazurek Dąbrowskiego”? 
W 1797 roku w Reggio-Emilia we Włoszech.

- Od kiedy „Mazurek Dąbrowskiego” jest oficjalnie hymnem Polski? 
Od 26 stycznia 1927 roku. Po II wojnie światowej jeszcze dwukrotnie był ustawowo 
otwierdzany jako hymn państwowy.

- Jak się nazywał autor słów „Mazurka Dąbrowskiego”? Czym się ponadto wsławił?

Józef Wybicki (1747-1822); w 1762 r. przywódca buntu w szkole jezuickiej pod Gdańskiem, w 1768 r. autor sejmowego protestu przeciwko polityce rosyjskiego ambasadora Repnina, który zbiegł się w czasie z zawiązaniem konfederacji barskiej; następnie zjednywał konfederacji sojuszników na zachodzie Europy; uczestnik Insurekcji Kościuszkowskiej 1794 i powstania wielkopolskiego 1806 r., współtwórca Legionów Polskich we Włoszech; w Księstwie Warszawskim prefekt departamentu płockiego (= wojewoda).

- O czym jest mowa w kolejnych zwrotkach „Mazurka Dąbrowskiego”? Które spośród nich weszły w skład hymnu RP? 
Zgodnie z przepisami ustawy, hymn składa się z czterech pierwszych zwrotek pieśni oraz z jej refrenu, jednak najczęściej wykonywane są tylko dwie zwrotki i refren albo pierwsza zwrotka i refren.

IV. Insygnia 
- Do kogo papież Sylwester II napisał w 1001 r.: „Koronę, którą przeznaczyliśmy dla księcia polskiego, 
Bóg polecił przekazać Tobie”? O jakim księciu polskim jest tu mowa? 
Do św. Stefana, władcy Węgier. Pierwotnie była przeznaczona dla księcia Bolesława Chrobrego, który ostatecznie dostąpił koronacji królewskiej dopiero 24 lata później, tuż przed swoją śmiercią. 

- W Polsce znajduje się zaledwie kilka spośród kilkudziesięciu używanych w dawnych wiekach koron królów i królowych polskich. Podaj informacje przynajmniej o jednej z nich. 
Najsłynniejsze są: 
– korona Augusta III z 1734 r. (jedyna zachowana spośród tych, które były używane do koronacji), 
– korona grobowa Kazimierza Wielkiego (odnaleziona w jego sarkofagu 
w katedrze wawelskiej w czasie otwarcia grobu w 1869 r.; kopia znajduje się w skarbcu katedralnym), 
- korona hełmowa Kazimierza Wielkiego (służyła do noszenia na hełmie garnczkowym; wykopana niespodziewanie w 1910 r. pod starą lipą w ogrodzie klasztoru benedyktynek w Sandomierzu i potajemnie przewieziona do Krakowa), 
- korona grobowa Zygmunta Augusta z 1572 r.

- Podczas Zjazdu Gnieźnieńskiego w 1000 r. cesarz Otton III ofiarował Bolesławowi Chrobremu włócznię świętego Maurycego. Co wiemy o tej relikwii? Dlaczego nikt nie powątpiewa w jej autentyczność, mimo że na świecie jest kilka włóczni św. Maurycego? 
Włócznia, najcenniejsza relikwia Cesarstwa Rzymskiego, miała należeć do rzymskiego żołnierza, męczennika, św. Maurycego. Do grotu przymocowany był gwóźdź z Krzyża Świętego. Otton III ofiarował Chrobremu kopię włóczni z fragmentem gwoździa, ale w średniowieczu część relikwii traktowano na równi z całością. Gwóźdź wywiózł do Francji Jan Kazimierz w 1669 r., a grot włóczni do dziś jest przechowywany na Wawelu.

- Co znaczyło łacińskie określenie włóczni św. Maurycego: „sancta et crucifera” – „święta i krzyż niosąca”? To nawiązanie do fragmentu gwoździa z Krzyża Świętego, który w latach 1000- 1669 przymocowany był do grotu włóczni. 
Włócznia Świętego Maurycego

- Jakie są dzieje miecza zwanego Szczerbcem? 
Był to miecz koronacyjny królów polskich. Zgodnie z legendą, należał początkowo do Bolesława Chrobrego, który miał go wyszczerbić, uderzając nim o Złotą Bramę w Kijowie w czasie wyprawy na Ruś. Bardziej jednak prawdopodobne, że wykonano go dla Bolesława Kędzierzawego lub dla Władysława Łokietka, który z całą pewnością był już jego właścicielem. Ostatni raz był wykorzystany podczas koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku. Po III rozbiorze zrabowany przez Prusaków, przechodził z rąk do rąk kolekcjonerów, w latach 1884-1928 w petersburskim Ermitażu. Obecnie przechowywany na Wawelu.

- Co oznaczają berło i jabłko, należące do insygniów królewskich? 
Są to oczywiście oznaki władzy. Berło jest symbolicznie związane z królewskim wymiarem sprawiedliwości, a jabłko (przynajmniej od czasów nowożytnych kojarzone z kulą ziemską) oznacza panowanie nad światem, ziemską władzę.

- Która z polskich chorągwi wykorzystywanych w bitwie pod Grunwaldem była najważniejsza? Co wyobrażała? Kto ją dzierżył? Jaki miała wpływ na losy bitwy? 
Najważniejsza była chorągiew tzw. wielka Ziemi Krakowskiej. Przedstawiała białego orła w koronie na czerwonym tle, zwróconego koroną w kierunku drzewca. Dzierżył ją chorąży, rycerz Marcin z Wrocimowic. Ponieważ chorągiew była też wykorzystywana jako narzędzie dowodzenia – dopóki znajdowała się na polu bitwy, oznaczała dla wojska rozkaz ataku. Dlatego kiedy krzyżacy przejściowo odebrali ją chorążemu, reakcją Polaków, po początkowym strachu, była wielka mobilizacja, dzięki której chorągiew szybko odzyskano.

- Kiedy do kraju powrócił sztandar prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego, ewakuowany wraz z prezydentem i rządem 17 września 1939 r.? Kto go przywiózł? 
Sztandar ten przekazał nowo wybranemu prezydentowi Lechowi Wałęsie ostatni prezydent RP na uchodźstwie, Ryszard Kaczorowski – 22 grudnia 1990 r.

- Zgodnie ze starą rycerską tradycją, na pogrzebie ostatniego męskiego przedstawiciela rodu dokonywało się uroczystego złamania miecza. Taki obrzęd miał miejsce na pogrzebie dwóch królów polskich – których? 
Na pogrzebie ostatniego z Piastów – Kazimierza Wielkiego w 1370 r. oraz ostatniego z Jagiellonów – Zygmunta Augusta w 1572 r.

V. Postaci-symbole

- Jak miał na imię jeden z trzech braci Słowian, od którego zgodnie z legendą miały wziąć początek plemiona polskie? 
Lech.

- Kto był pierwszym władcą Polski? Kto był pierwszym królem Polski? 
Pierwszy władca – Mieszko I; pierwszy król – Bolesław I Chrobry.

- Wymień wszystkich polskich noblistów i dziedziny, w których przyznano im nagrodę Nobla.
Maria Skłodowska-Curie ( fizyka 1903, chemia 1911), Henryk Sienkiewicz (literatura 1905), 
Władysław Reymont (literatura 1924), Czesław Miłosz (literatura 1980), 
Lech Wałęsa (Pokojowa Nagroda Nobla 1983), Wisława Szymborska (literatura 1996) [również urodzeni w Polsce m. in.: Isidor Rabi, Tadeusz Reichstein, Izaak Singer, Georges Charpak, Menachem Begin, Szymon Peres, Józef Rotblat]

- Z czego zasłynęli: – Mikołaj Kopernik 
- żył w latach1473-1543, astronom, autor epokowego dzieła „O obrotach ciał niebieskich”, twórca heliocentrycznej teorii wszechświata, która doprowadziła do największej rewolucji naukowej od czasów starożytnych, nazywanej też „przewrotem kopernikańskim”.

– Fryderyk Chopin 
- żył w latach 1810-1848, najbardziej znany polski kompozytor, który zyskał światową sławę dzięki skomponowaniu polonezów, mazurków i nokturnów będących najwybitniejszymi dziełami muzyki romantycznej.

– Karol Wojtyła 
- żył w latach 1920-2005, Jan Paweł II - pierwszy papież, przywódca Kościoła Rzymsko-Katolickiego pochodzący z Polski, jeden z najważniejszych uczestników II Soboru Watykańskiego, jego wierny świadek i głosiciel, papież-pielgrzym, inicjator rozmów międzyreligijnych.

– Lech Wałęsa 
- ur. w 1943 roku, słynny opozycjonista, przywódca strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku, przywódca NSZZ „Solidarność”, prezydent RP w latach 1990 -1995, światowy autorytet w dziedzinie wolności i praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla.

– Stefan Wyszyński 
- żył w latach 1901-1981, Prymas Polski, nazywany często „Prymasem Tysiąclecia”, zyskał uznanie dzięki swojej niezłomnej postawie wobec reżimu komunistycznego w Polsce, więziony w latach 1953-56, inicjator „Jansnogórskich Ślubów Narodu Polskiego” w roku 1000-lecia chrztu Polski, później uczestniczył w unormowaniu stosunków na linii państwo-kościół.

– Jan Długosz 
- żył w latach 1515-1480, polski historyk, duchowny, dyplomata, geograf, autor jednego z najwybitniejszych dzieł polskiej historiografii „Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego”, wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka.

– Jan Kochanowski 
- żył w latach 1530-1584, polski poeta, sekretarz królewski, twórca renesansowych poematów,
 wierszy i fraszek.

– Mikołaj Rej 
- żył w latach 1505-1569, polski poeta i prozaik epoki renesansu, polityk oraz teolog ewangelicki, długo uznawany za „ojca literatury polskiej” (dopóki nie doceniono twórców epoki średniowiecza), autor takich dzieł jak „Żywot człowieka poczciwego” oraz „Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem”.

– Jan Zamoyski 
- żył w latach 1542-1605, polski magnat, od 1578 roku hetman wielki królewski Rzeczypospolitej Obojga Narodów, fundator Akademii Zamojskiej, założyciel Zamościa, w trakcie budowy miasta po raz pierwszy w Polsce zastosowano renesansowy układ urbanistycznym.

– Zawisza Czarny z Garbowa 
- żył w latach 1470-1428, polski rycerz, wzór i symbol cnót rycerskich, niepokonany w wielu turniejach pieszych i konnych.

– Stefan Czarniecki 
- żył w latach 1599-1665, polski dowódca koronny, hetman polny koronny, wsławił się wojną partyzancką przeciwko wojskom Karola X Gustawa w czasie „potopu szwedzkiego”.

– Ignacy Krasicki 
- żył w latach 1735-1801, arcybiskup gnieźnieński, poeta, prozaik i publicysta, jeden z głównych przedstawicieli polskiego oświecenia, nazywany „księciem poetów polskich”, autor bajek i satyr, m. in. głośnej „Monachomachii”.

– Adam Mickiewicz 
- żył w latach 1798-1855, polski poeta, jeden z najwybitniejszych twórców epoki romantyzmu, autor epokowych dzieł, takich jak „Ballady i romanse”, „Dziady” oraz „Pan Tadeusz”, przez całe życie oddany krzewieniu polskości oraz walce z zaborcą.

– Juliusz Słowacki 
- żył w latach 1809-1849, obok Mickiewicza, Krasińskiego i Norwida jeden z najwybitniejszych poetów romantycznych, filozof, mistyk, twórca takich dzieł jak „Balladyna”, „Grób Agamemnona”, „Kordian”, „Testament mój”.

– Zygmunt Krasiński 
- żył w latach 1812-1859, kolejny wielki poeta romantyczny, autor „Nie-boskiej komedii” oraz „Psalmów przyszłości”, jego utwory pełne były mrocznych wizji, makabrycznych zdarzeń, był także autorem znanych powieści gotyckich.

– Cyprian Kamil Norwid 
- żył w latach 1821-1883, poeta romantyczny, dramatopisarz, prozaik, rzeźbiarz, grafik, malarz i filozof, prawie całe życie spędził na emigracji - m.in. we Francji i USA, autor takich dzieł jak „Bema pamięci żałobny rapsod”, „W Weronie”, „Moja piosnka II”.

– Jan Henryk Dąbrowski 
- żył w latach 1755-1815, generał, senator-wojewoda Królestwa Polskiego, twórcaLegionów Polskich we Włoszech, generał insurekcji kościuszkowskiej.

– Tadeusz Kościuszko

- żył w latach 1746-1817, generał polski i amerykański, inżynier fortyfikator, brał udział w wojnie o niepodległość USA, dowódca antyrosyjskiego powstania w Polsce, Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w insurekcji 1794 roku.

– Kazimierz Pułaski 
- żył w latach 1745-1779, dowódca i marszałek konfederacji barskiej, generał  bohater wojny o niepodległość USA, nazywany „ojcem amerykańskiej kawalerii”, w 2009 roku amerykański kongres przyznał mu honorowe obywatelstwo USA.

– Józef Poniatowski
 - żył w latach 1763-1813, polski generał, minister wojny i Wódz Naczelny Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego, marszałek Francji, bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, uczestnik wielu kampanii wojennych, w tym wyprawy Napoleona I na Moskwę w 1812 r.

– Walerian Łukasiński 
- żył w latach 1786-1868 - działacz niepodległościowy, major słynnego 4. Pułku Piechoty liniowej (Czwartaków), twórca Wolnomularstwa Narodowego i Towarzystwa Patriotycznego, uczestnik Powstania Listopadowego, Stanisław Wyspiański uczynił go jednym z bohaterów dramatu „Noc listopadowa”.

– Józef Bem 
- żył w latach 1794-1850, polski generał, artylerzysta, dowódca artylerii czynnej Wojska Polskiego w czasie Powstania Listopadowego, feldmarszałek armii tureckiej, naczelny wódz powstania węgierskiego (Wiosny Ludów) 1848-1849.

– Romuald Traugutt 
- żył w latach 1826-1864 - polski generał, dyktator Powstania Styczniowego - został nim po upadku Rządu Narodowego w październiku 1863 r., aresztowany i poddany torturom przez rosyjską policję, w czasie jednego z przesłuchań wypowiedział słynne zdanie: „Idea narodowości jest tak potężną i czyni tak wielkie postępy w Europie, że ją nic nie pokona”.

– Ignacy Jan Paderewski 
- żył w latach 1860-1941, polski pianista, kompozytor, polityk, premier Polski oraz minister spraw zagranicznych, działacz niepodległościowy, profesor konserwatorium w Warszawie, jego przybycie do Poznania w grudniu 1918 roku stało się impulsem do wybuchu zakończonego sukcesem Powstania Wielkpolskiego.

– Józef Piłsudski 
- żył w latach 1867-1935, polski działacz niepodległościowy, dowódca wojskowy, polityk, naczelnik państwa polskiego w latach 191801922 i naczelny wódz Armii Polskiej od 11 listopada 1918 r., pierwszy marszałek Polski od 1920 r. dwukrotny premier Polski, twórca tzw. rządów sanacyjnych w II Rzeczypospolitej wprowadzonych w 1926 po zamachu stanu (tzw. „przewrót majowy”).

– Władysław Grabski 
- żył w latach 1874-1938, polski polityk narodowej demokracji, ekonomista i historyk, rektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, minister skarbu oraz dwukrotny premier II RP, znany powszechnie jako autor reformy walutowej.

– Eugeniusz Kwiatkowski 
- żył w latach 1888-1974, wicepremier rządu II RP, minister skarbu, przemysłu i handlu oraz menedżer II Rzeczypospolitej, stworzył 4-letni plan inwestycyjny przewidujący rozbudowę infrastruktury, rozwój potencjału obronnego kraju, przygotowanie fundamentów dla przyszłego rozwoju przemysłu i nauki.

– Władysław Sikorski 
- żył w latach 1881-1943, polski wojskowy i polityk, generał broni Wojska Polskiego, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier Rządu na Uchodźstwie podczas II wojny światowej, przed I wojną światową twórca kilku nielegalnych polskich organizacji niepodległościowych.

– Władysław Anders 
- żył w latach 1892-1970, generał broni Wojska Polskiego, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych w latach 1944-1945.

- W jakich epokach żyli i z czego zasłynęli polscy święci:

– św. Wojciech, 
– Pięciu Świętych Braci Międzyrzeckich, 
– św. Stanisław ze Szczepanowa, 
– św. Jadwiga Śląska, 
– św. Kinga, 
– św. Jadwiga Wawelska, 
– św. Kazimierz Królewicz, 
– św. Jan z Dukli, 
– św. Stanisław Kostka, 
– św. Andrzej Bobola, 
– św. Klemens Maria Dworzak (Hofbauer), 
– św. Zygmunt Szczęsny Feliński, 
– św. Faustyna Kowalska, 
– św. Maksymilian Maria Kolbe,

VI. Miejsca-symbole 
- Gdzie odbywały się koronacje wszystkich królów polskich od Bolesława Śmiałego do Augusta III Saskiego? 
W katedrze na Wawelu w Krakowie. 

- Jakie znaczące postacie – oprócz królów polskich – spoczywają w podziemiach katedry na Wawelu? Książę Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Józef Piłsudski, Władysław Sikorski.

- Gdzie spoczywają następujące osoby: Stanisław August Poniatowski, św. Zygmunt Feliński, kard. Stefan Wyszyński, kard. August Hlond, Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski, Ignacy Jan Paderewski, Henryk Sienkiewicz? 
W archikatedrze pw. św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

- Gdzie znajduje się najsłynniejszy w Polsce Grób Nieznanego Żołnierza? Co upamiętnia? 
W jaki sposób dziś czci się to miejsce? 
W 1925 r. Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie zlokalizowano pod kolumnadą Pałacu Saskiego. Złożono w nim szczątki nieznanego z imienia i nazwiska polskiego obrońcy Lwowa z 1919 r., a później ziemię z wielu pół bitewnych oraz m. in. z Lasu Katyńskiego. W 1944 r. Pałac Saski został wysadzony w powietrze przez Niemców, ale ocalała część kolumnady nad Grobem Nieznanego Żołnierza. W miejscu tym na stałe zaciągnięta jest warta honorowa, w czasie świąt narodowych składa się kwiaty i znicze, trzy razy w roku odbywa się tu również uroczysta zmiana warty z udziałem wszystkich rodzajów wojsk oraz defilada wojskowa.

- Gdzie są złożone relikwie św. Wojciecha?
 Między innymi w katedrze gnieźnieńskiej.

- Z czego słynie kościół św. Michała na Skałce w Krakowie? 
Jest uznawany za miejsce męczeństwa św. Stanisława biskupa. Ponadto znajduje się tam Krypta zasłużonych, w której spoczywają m. in. Jan Długosz, Wincenty Pol, Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Józef Ignacy Kraszewski, Czesław Miłosz.

- Które cmentarze uznawane są za największe narodowe nekropolie? 
Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, Cmentarz Rakowicki w Krakowie.

- Gdzie się znajduje – i kogo dotyczy – słynna płyta nagrobna z napisem „Matka i Serce Syna”? 
Na wileńskim cmentarzu na Rossie. Zostało tam złożone serce Józefa Piłsudskiego – obok szczątków jego matki, Marii z Billewiczów Piłsudskiej.

- Jakie miejsce określane jest jako „polskie Termopile”? 
Miejsce krwawej bitwy pod Wizną z 1939 r.

- Podaj kilka najważniejszych, symbolicznych skupisk Polaków za granicą. 
USA: Chicago (dzielnica Jackowo), Detroit, Greenpoint (dzielnica Brooklynu, Nowy Jork) Brazylia: Curitiba, Ukraina: Lwów, Litwa: Wilno,

- Gdzie za granicą mieszka najwięcej Polaków? 
M. in. USA (10, 5 mln), Wielka Brytania (3 mln), Niemcy (2 mln), Brazylia (2 mln), 
Francja (1 mln), Białoruś (1 mln), Ukraina (1 mln), Kanada (1 mln), Argentyna (0,5 mln)

VII. Ordery i odznaczenia

- Król Władysław IV Waza planował wprowadzenie pierwszego w Polsce orderu. 
Jak miał się on nazywać i dlaczego ostatecznie nie został ustanowiony? 
Miał to być Order Niepokalanego Poczęcia. Szlachta odrzuciła ten pomysł, bo takie wyróżnienie kłóciło się z ideą równości wewnątrz stanu szlacheckiego.

- Jak nazywa się najstarsze polskie odznaczenie państwowe? Kto i kiedy je ustanowił? 
Order Orła Białego. Ustanowił go król August Mocny w 1709 roku. Po raz pierwszy przyznał go jednak 5 osobom już w 1705 roku.

- Jak nazywa się pierwsze polskie odznaczenie wojskowe – pierwotnie medal, a potem krzyż, na którym wzorowany jest kształt Krzyża Harcerskiego? 
Order Virtuti Militari.

- Co oznaczają słowa „Virtuti Militari”? 
Dosłownie „męstwu wojennemu”, „cnocie wojennej”.

- Podaj nazwiska dwóch pierwszych osób odznaczonych medalem Virtuti Militari. 
Książę Józef Poniatowski i generał Tadeusz Kościuszko – za sukcesy w bitwach pod Zieleńcami i Dubienką.

- Co znajduje się (i znajdowało) w medalionach, umieszczanych na skrzyżowaniu ramion krzyża Virtuti Militari? 
Na awersie zawsze orzeł, na rewersie początkowo inicjały „SARP” („Stanislaus Augustus Rex Polonia” – „Stanisław August Król Polski”), następie napis „Rex et Patria” („Król i Ojczyzna”), data „1792”, symbol Pogoni, orzeł pułkowy, słowa „Honor i Ojczyzna”.

- Jak brzmi nazwa orderu, przyznawanego za służbę narodowi i państwu, ustanowionego w 1922 roku, kilka lat po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości? 
Order Odrodzenia Polski.

- Jaki napis łaciński widnieje na otoku orła białego na krzyżu Orderu Odrodzenia Polski? 
Co znaczy po polsku? 
„Polonia Restituta” – „Polska Odrodzona (albo: Przywrócona)”

- Komu i za co przyznawany jest Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej? 
Cudzoziemcom i Polakom za granicą za wkład w umacnianie współpracy międzynarodowej i przyjaźni z Polską.

- Za co przyznawane są: Krzyż Walecznych, Krzyż Zasługi, Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Zasługi za Dzielność, Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie?

Symbole narodowe we współczesnym świecie.

W 2007 r. przeprowadzono sondaż, z którego wynika, że posługiwanie się polskimi symbolami narodowymi to najważniejszy – obok uczestniczenia w wyborach – obowiązek patriotyczny Polaków. Stwierdziło tak 91% ankietowanych.  Amerykanie śpiewają swój hymn z dłonią na sercu i deklarują duży szacunek dla swoich symboli, co nie przeszkadza im w produkowaniu strojów bikini w barwach narodowych czy opakowań do popcornu z występującym w rozmaitych konfiguracjach motywem amerykańskiej flagi. 
Z drugiej strony, któż inny potrafi obchodzić święta patriotyczne tak hucznie i tak radośnie, jak Amerykanie?
 Hymn Kolumbii jest emitowany w publicznych mediach kilka razy na dobę, a pomnik lub popiersie narodowego bohatera – Simona Bolivara – znajduje się w każdym mieście i miasteczku. 
Koncert dorocznego brytyjskiego festiwalu The Proms zawsze poświęcony jest pieśniom patriotycznym. Najwięksi artyści, dla których ogromnym zaszczytem jest zaśpiewanie utworu „Rule Britannia!”, prześcigają się w coraz ciekawszych jego aranżacjach, wzbudzających entuzjazm widzów w Royal Albert Hall. Kilka lat temu artysta wplatał do tekstu zwroty z języka walijskiego, wywołując u publiczności salwy śmiechu, w 2009 roku śpiewaczka Sarah Connolly wystąpiła w stroju admirała Nelsona. Refren pieśni wraz z solistą śpiewa z radością, wymachując flagami, nie tylko cała Royal Albert Hall, ale również miliony Brytyjczyków na całym świecie, zgromadzonych w tym czasie przed telebimami na placach swoich miast. To zupełnie inny typ wrażliwości, ale takiego świętowania i takiej żywotności, popularności patriotycznych pieśni możemy im tylko zazdrościć. Te i inne fakty przekonują, że w pracy harcerskiej warto nie tylko uczyć znaczenia i historii polskich symboli narodowych, ale również podejmować temat szacunku, z jakim należy te symbole traktować, a także sposobów popularyzowania wiedzy na ten temat, sprawiania, by poprzez symbole tematyka patriotyczna zajmowała w życiu publicznym poczesne miejsce. Tego właśnie będzie dotyczyło to zadanie.

Krok 1 
W ramach zadania międzyzbiórkowego rozdziel między zastępy polecenia zdobycia wiedzy na następujące tematy: 
- Jak jest u innych? Jak używają swoich symboli inne narody – Amerykanie, Brytyjczycy, Francuzi,Niemcy, Rosjanie, ale także np. Kolumbijczycy, Hindusi, mieszkańcy państw arabskich? Jakie u nich obowiązują kanony szacunku dla tych symboli? Gdzie są one umieszczane? W jaki sposób w tych państwach obchodzone są święta narodowe? Jakie wydarzenia upamiętniają daty tych świąt?
 (wskazana forma: poszukiwania internetowe)

- Jak to wygląda u nas? Co Polacy wiedzą o swoich symbolach narodowych?
 Czy znają słowa hymnu? Czy traktują je z należytym szacunkiem? Czy wywieszają flagę w dni świąt narodowych (i których)? Czy interesują ich wydarzenia kulturalne związane z tradycją patriotyczną? Czy uczestniczą w lokalnych uroczystościach? Czy śledzą np. zmianę warty przed Grobem Nieznanego Żołnierza? Czy są dumni z tego, że są Polakami?
 (wskazana forma: sonda uliczna, ankiety w szkołach, urzędach, przedsiębiorstwach itp.)

- Jakie są prawne regulacje dotyczące symboli narodowych? 
(poznanie ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych – z późn. zm.; art. 137 kodeksu karnego).

Krok 2 
Przeprowadźcie zbiórkę, na której zastępy w interesujących formach przedstawią efekty swoich poszukiwań. 
Przeprowadźcie debatę, poruszając w niej m. in. następujące tematy: 
a) Jakie są granice swobody artysty w wykorzystywaniu symboli narodowych? 
Do czego wolno je wykorzystywać np. w biznesie, reklamie, działalności kulturalnej i społecznej? 
b) Czego możemy się nauczyć od innych narodów w zakresie poszanowania i popularyzacji symboli narodowych? 
c) Co należy do obowiązków każdego Polaka w związku z symbolami narodowymi, świętami narodowymi? 
d) Jakie świadectwo o naszym narodzie powinni dawać Polacy wybierający się za granicę? 
Co im wolno, czego powinni unikać?

e) Co zrobić, żeby Polacy chętniej sięgali do symboli narodowych, pieśni patriotycznych itp., więcej o nich wiedzieli, nie wstydzili się ich?

Krok 3 
Wykorzystując pomysły, zebrane w czasie dyskusji, przeprowadźcie w Waszej miejscowości społeczną kampanię świadomościową. Będzie ona najlepszym finałem tego zadania. Nie zapomnij o podsumowaniu zadania w gronie drużyny i wyróżnieniu najbardziej zaangażowanych harcerzy. 
Pamiętaj, że realizacja tego zadania to znakomita sposobność do wykonywania zadań w ramach prób na stopnie, sprawności i znaki służb, a samo zadanie nadaje się na projekt starszoharcerski.